Czym jest dogoterapia. Czy dogoterapia i kynoterapia to to samo?

Alan ma 15 lat. W wyniku poważnego urazu mózgu jest w śpiączce, rehabilitowany w Klinice Budzik. Odwiedza go Morka, pies terapeutyczny certyfikowany przez Stowarzyszenie Zwierzęta Ludziom. Morka świetnie się czuje wśród ludzi, uwielbia ich bliskość i kontakt, dlatego chętnie pracuje także na łóżku pacjenta, gdzie pokazuje jedną ze swoich ulubionych sztuczek - serduszko. Jeśli człowiek odpowiednio złoży palce w kształt serca, Morka wsunie nos w sam środek! Alan jest zafascynowany i z całych sił próbuje wykonać sztuczkę. Po raz pierwszy, bez pomocy fizjoterapeutów, udaje mu się podnieść ręce i wyciągnąć w stronę psa…

Morka i inne psy Stowarzyszenia Zwerzęta Ludziom regularnie wspierają dzieci z Budzika, wspierając długotrwały proces rehabilitacji. Psy odwiedzają pacjentów systematycznie, dzięki temu terapia przynosi konkretne, widoczne efekty.

Sytuacja Alana to jeden z przykładów dogoterapii, nazywanej w Polsce zamiennie kynoterapią. Oba te terminy są potocznym określeniem interwencji z udziałem zwierząt - z angielskiego Animal Assisted Intervention (AAI). To właśnie ten termin używany jest w literaturze naukowej na określenie różnych zajęć z udziałem zwierząt - w tym wypadku psów. W mowie potocznej przyjęło się jednak stosować “dogoterapia” jako znacznie łatwiejsze i krótsze określenie.

Definicje dogoterapii i kynoterapii jako form AAI, opracowane i opublikowane w Białej Księdze (White Paper) przez International Association of Human-Animal Interaction Organizations (IAHAIO) są następujące:

1. Animal Assisted Therapy (AAT) - terapia z udziałem zwierząt, która jest celowa i planowana interwencją terapeutyczną, prowadzoną przez specjalistów, takich jak psychologowie, pedagodzy, terapeuci zajęciowi czy logopedzi. AAT ma konkretne cele terapeutyczne i jest indywidualnie dopasowywane do potrzeb pacjenta.
2. Animal Assisted Activities (AAA) - zajęcia z udziałem zwierząt, które mają na celu poprawę jakości życia uczestników, ale nie mają konkretnych celów terapeutycznych ani indywidualnie dopasowanych planów interwencji. Przykładem takich działań może być odwiedziny psów w domach opieki czy szpitalach, gdzie zwierzęta poprawiają nastrój, pomgają walczyć z samotnością i aktywizują, wyrywając z apatii.
3. Animal Assisted Coaching (AAC) - coaching z udziałem zwierząt, który ma na celu wspieranie rozwoju osobistego, zawodowego lub życiowego uczestników. AAC jest prowadzony przez specjalistów w dziedzinie coachingowej i/lub doradztwa. Zwierzęta, takie jak psy, są wykorzystywane jako partnerzy w procesie coachingowym, aby ułatwić uczestnikom osiągnięcie określonych celów lub odkrycie nowych możliwości.
4. Animal Assisted Education (AAE) - edukacja z udziałem zwierząt, która ma na celu wspieranie celów edukacyjnych uczestników. AAE jest prowadzone przez nauczycieli lub edukatorów, którzy wykorzystują zwierzęta, aby ułatwić proces uczenia się oraz promować różne umiejętności, takie jak czytanie, pisanie czy rozwiązywanie problemów.

Terminy dogoterapia i kynoterapia są w Polsce powszechnie używane, jednak nieprecyzyjne i mogą prowadzić do nieporozumień dotyczących rodzaju wsparcia oferowanego w ramach AAI. W literaturze naukowej zaleca się stosowanie określeń z White Paper, które są bardziej precyzyjne i odnoszą się do konkretnych rodzajów wsparcia.

W przypadku Alana, z którym pracuje Morka, mamy do czynienia z terapią wspomaganą przez zwierzę (Animal Assisted Therapy, AAT). Jest to forma wsparcia, która ma na celu osiągnięcie konkretnych celów terapeutycznych, takich jak poprawa funkcjonowania fizycznego, umysłowego, emocjonalnego oraz społecznego pacjenta. W tej sytuacji, Morka pomaga Alanowi w procesie rehabilitacji, stymulując go do aktywności ruchowej, motywacji do pracy oraz nawiązywania interakcji z otoczeniem. Praca z Morką może przyczynić się do przyspieszenia postępów w terapii Alana, a także wpłynąć na jego samopoczucie i jakość życia.

Wyszkolone psy mogą pracować nie tylko w szpitalach. Dogoterapia ma wiele zastosowań jako forma wsparcia różnych grup pacjentów.

Dogoterapia może znacząco wspierać osoby z różnymi niepełnosprawnościami, zarówno fizycznymi, jak i intelektualnymi. Praca z psami może poprawić sprawność ruchową, koordynację, równowagę oraz zdolność do radzenia sobie z codziennym życiu. W przypadku osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi, terapia z udziałem psów może pomóc w rozwijaniu umiejętności komunikacji, zwiększaniu zaangażowania w proces edukacji oraz integracji społecznej.

Dogoterapia jest również wykorzystywane w celu wsparcia dzieci z trudnościami w nauce, takimi jak dysleksja, ADHD czy problemy z koncentracją. Praca z psami może pomóc dzieciom zrelaksować się, poprawić koncentrację i utrzymanie uwagi, co prowadzi do lepszych wyników w nauce.

Wspieranie osób w trudnych sytuacjach życiowych, takich jak stres, depresja, lęk czy traumy, to kolejne zastosowanie dogoterapii i kynoterapii. Terapia z udziałem psów może przynieść ulgę, poczucie bezpieczeństwa oraz wsparcie emocjonalne osobom, które przeżywają trudne chwile.

W placówkach opieki zdrowotnej, takich jak szpitale, hospicja czy domy opieki, dogoterapia może przynieść wiele korzyści zarówno pacjentom, jak i personelowi. Terapia z udziałem psów może przyczynić się do zmniejszenia stresu, lęku i bólu, poprawy samopoczucia oraz jakości życia pacjentów. W przypadku osób starszych, dogoterapia może również wpłynąć na poprawę zdolności poznawczych, pamięci oraz na utrzymanie więzi społecznych.

Kluczowym aspektem skutecznej dogoterapii jest odpowiednia edukacja i przygotowanie zespołu człowiek-pies. Osobowość psa jest niezwykle istotna – pies musi być otwarty na ludzi, lubić kontakt z nimi. Powinien być też odważny i chętny do pracy w nowych, nieznanych i trudnych przestrzeniach z rozproszeniami. Przykładem takiego miejsca może być szpital, gdzie psy muszą radzić sobie z intensywnymi zapachami, hałasem, dziwnymi sprzętami, śliską podłogą oraz silnymi emocjami pacjentów i ich rodzin. Pies, który obawia się nowych miejsc, nie będzie czuł się dobrze w takim otoczeniu.

Testy PADA (Personality Assesment for Dogs in AAI) pozwalają wybrać do pracy psy o odpowiednich predyzpozycjach, a więc takie które będą ją lubiły. Dzięki temu dba się o dobrostan zwierząt, jednocześnie zwiększając skuteczność dogoterapii. Pies dopasowanej do pracy psychice pracuje lepiej i skuteczniej wspiera pacjentów.

Przewodnik psa również musi posiadać odpowiednie kwalifikacje, zwłaszcza jeśli chodzi o AAT (Animal Assisted Therapy), AAE (Animal Assisted Education) i AAC (Animal Assisted Coaching). Przewodnik może także współpracować ze specjalistami, takimi jak fizjoterapeuci, psycholodzy czy nauczyciele, którzy pomagają w pracy z pacjentami. W przypadku Alana, na sali obecny jest fizjoterapeuta, który na co dzień pracuje z chłopcem i udziela zaleceń dla zespołu przewodnika z psem. Współpraca z profesjonalistami z różnych dziedzin gwarantuje optymalne wsparcie dla pacjenta i pozwala na osiągnięcie najlepszych wyników terapii.

Zarówno człowiek, jak i pies pownni przejść wspólnie kurs dogoterapii i zdać egzamin praktyczny. Pozwala to na uzyskanie certyfikatu i potwierdza odpowiednie przygotoowanie zespołu do pracy i wspierania podopiecznych. Stowarzyszenie Zwierzęta Ludziom prowadzi profesjonalne kursy dla przewodników i ich psów, przygotowując ich do pracy i certyfikując zgodnie z międzynarodowymi standardami.

Magdalena Nawarecka
Prezes Stowarzyszenia Zwierzęta Ludziom
www.zwierzetaludziom.pl