Pierwsza pomoc dla opiekuna w socjalizacji szczeniaka

Pierwsza pomoc dla opiekuna w socjalizacji szczeniaka

Pierwszych kilka miesięcy życia szczeniaka ma ogromny wpływ na jego behawioralny i emocjonalny rozwój. W tym czasie ważnymi procesami uczenia się są socjalizacja i habituacja. Umożliwiają one szczeniakowi normalne akceptowanie ludzi, zwierząt, przedmiotów i różnych zdarzeń w swoim otoczeniu a przede wszystkim bycie szczęśliwym i zrelaksowanym w kontakcie z nimi. 

Do około 14 tygodnia życia szczenięta są szczególnie wrażliwe na poznawanie otaczającego je świata. Są również podatne na uczenie się, jak odpowiednio wchodzić w interakcje z własnym i innymi gatunkami oraz co jest bezpieczne, a co nieistotne. Na tym etapie aranżowanie kontaktów szczeniąt z tym, na co mogą natknąć się w dalszym życiu, w taki sposób, aby pozostawały szczęśliwe i zrelaksowane, sprawi, iż ​​będzie mniej prawdopodobne, że rozwiną reakcję strachu na te obiekty w przyszłości. Adaptując przysłowie „Czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał” możemy powiedzieć „Czego piesek nie pozna, tego pies będzie się bał”.

Socjalizacja to uczenie się wchodzenia w interakcje społeczne z innymi żywymi istotami -ludźmi, psami, kotami itd. Habituacja to uczenie się ignorowania nieistotnych bodźców ze środowiska. Potocznie terminem socjalizacja obejmujemy oba te procesy.

Dr Ian Dunbar, znany i ceniony lekarz weterynarii, behawiorysta i trener psów twierdzi, że: „Socjalizacja zmienia architekturę mózgu, a pozbawianie szczeniaka możliwości socjalizacji jest aktem okrucieństwa”. Faktem jest, że w ciągu pierwszych 16 tygodni życia szczenięcia tworzy się większość połączeń nerwowych w mózgu. Szczenię, które zetknęło się z wieloma bodźcami środowiskowymi i miało wiele doświadczeń ma bardziej zróżnicowany mózg niż szczenię, które wychowywało się w ubogim otoczeniu. Funkcjonowanie w złożonym środowisku wymaga skomplikowanego układu nerwowego a szczenię poddawane odpowiedniej stymulacji w bogatym otoczeniu ma grubszą korę mózgową i bardziej rozbudowane drzewka w dendrytach. Dzięki temu jest lepiej przystosowane do radzenia sobie w środowisku człowieka. 

Należy jednak brać pod uwagę, że nadmierna stymulacja również może być szkodliwa. Jeśli przesadzimy możemy uwrażliwić psa na bodźce i doprowadzić do pojawienia się u niego zaburzeń lękowych. Przebodźcowanie szczeniaka można także zauważyć po problemach z radzeniem sobie z emocjami czy budowaniem pewności siebie.

Szczenię w nowym domu

Szczeniak najczęściej trafia do nowych opiekunów po pierwszym szczepieniu, w wieku ok. 8 tygodni. Ze względów bezpieczeństwa nie może spacerować bez ograniczeń, ale nie musi być to czas stracony.

Jeśli nie możesz wyjść z psem z domu, dostarcz swojemu szczeniakowi ważnych informacji o świecie zewnętrznym siedząc i obserwując, słuchając i chłonąc zapachy z powietrza - we frontowych drzwiach - trzymając malucha na rękach lub na smyczy albo wyglądając przez okno. Możesz wykorzystać ten czas na przygotowania szczeniaka do nadejścia chwili, kiedy spacer będzie możliwy. Rozpocznij wprowadzanie obroży oraz smyczy i upewnij się, że jest to pozytywne doświadczenie dla Twojego psiaka. Spaceruj po domu, po ogrodzie, pod warunkiem, że masz prywatną przestrzeń na zewnątrz, która nie jest dzielona z innymi psami z sąsiednich nieruchomości.

Użyj lekkiej linki dla szczeniąt o długości około 2 metrów i trzymając za jej koniec podążaj za swoim szczenięciem wszędzie tam, gdzie się udaje. Twoim celem jest unikanie napięcia na smyczy. Ilekroć szczeniak znajdzie się blisko twojej nogi nagródź go smakołykiem. Jeśli maluch jest w stanie pokonywać krótkie trasy, zastosuj tę samą zasadę - zamiast wybierać się na ustalony wcześniej spacer, podążaj za swoim szczeniakiem, gdziekolwiek chce eksplorować i nagradzaj go, gdy tylko znajdzie się obok ciebie. Jeśli potrzebujesz, aby szczenię zmieniło kierunek użyj głosu, aby wezwać je do siebie, a nie smyczy. Smycz nie służy do kierowania ani hamowania - służy wyłącznie bezpieczeństwu!

Jeśli szczeniak nie jest jeszcze zaszczepiony, musisz nieść go lub użyć wózka, aby było to dla niego bezpieczne. Przed próbą spacerów przyzwyczaj malucha w domu do noszenia w ramionach, nosidełku, transporterze lub siedzenia w wózku - upewnij się, że jest zrelaksowany i używaj jedzenia, aby stworzyć pozytywne skojarzenie z tego rodzaju ograniczeniem w krótkich okresach czasu. Powinno być to fajne i komfortowe zarówno z twojej, jak i z jego perspektywy. Jeśli wije się i desperacko chce się wydostać, odbiera całe doświadczenie jako negatywne.

Jeśli okaże się, że widok Twojego szczeniaka zachęca innych ludzi do podchodzenia za blisko, musisz wycofać się i wrócić do domu.

Jeśli szczeniak jest zaszczepiony i możesz bezpiecznie wyjść z domu zabierz go na krótki spacer, aby chłonął widoki, zapachy i dźwięki codziennego życia i aby mógł z daleka obserwować inne psy i ludzi.  Możesz próbować zmieniać trasy tak, aby psiak był eksponowany na różnorodne doświadczenia i miał szansę przyzwyczajać się do ruchu ulicznego. Pamiętaj, aby nie przytłoczyć szczeniaka. Jeśli nie jest szczęśliwy i zrelaksowany nie odnosi korzyści z tych doświadczeń. Pracuj więc w tempie swojego podopiecznego. Jeśli twój szczeniak wykazuje jakiekolwiek oznaki, że sobie nie radzi powinieneś wrócić do domu.

Dla niektórych maluchów zwykły spacer w pobliżu miejsca zamieszkania jest dużym wyzwaniem. U lękowych szczeniąt w celu wsparcia procesów socjalizacji i habituacji można włączyć Zylkene i psie feromony kojące.

Hałasy

Istotny wpływ na radzenie sobie w codziennym życiu mają doświadczenia szczenięcia z głośnymi dźwiękami. Dostępne dane wskazują, że u psów, które w ciągu pierwszych 4 miesięcy swojego życia przeżyły burzę, prawdopodobieństwo wystąpienia silnej reakcji emocjonalnej na grzmoty było 2,26 razy mniejsze niż u psów, które nie miały doświadczeń z burzą. Niestety na pojawienie się większości hałaśliwych zdarzeń nie mamy wpływu, ale można prezentować szczeniakom wszelkiego rodzaju dźwięki korzystając np. z aplikacji mobilnych lub ścieżek dźwiękowych na Youtube. Dźwięki te można odtwarzać szczeniakowi w tle, np. gdy jest zajęty żuciem gryzaka. Chodzi o to, aby szczeniak zauważał dźwięki, ale kontynuował to, co robi. Jeśli zauważysz, że się stresuje, wyjdzie z pokoju, opuści ogon, zacznie wokalizować lub nie wróci szybko do czynności wykonywanej przed hałasem, natychmiast wyłącz dźwięk i zacznij od nowa o wiele później z niższą głośnością. Następnie stopniowo zwiększaj głośność, dopóki masz pewność, że psiak jest świadomy dźwięku, ale pozostaje zrelaksowany. Wprowadzając dźwięki trzeba być bardzo ostrożnym, ponieważ można uwrażliwić psa na dźwięki. Jeśli masz wątpliwości poradź się specjalisty.

Możesz także wydawać własne, rzeczywiste dźwięki w domu, takie jak rozbijanie się po kuchni lub ćwiczyć z użyciem podniesionych głosów. Zawsze w trakcie lub natychmiast po dźwięku oferuj psiakowi coś pysznego, aby skojarzył, że hałasy zapowiadają coś miłego. Odgłosy te powinny być na takim poziomie, który sprawia, że szczeniak je słyszy, ale nie wycofuje się lub jeśli jest zaskoczony, to szybko wraca do normy i sprawdza, skąd pochodził hałas.

Można również używać urządzeń domowych, w tym odkurzacza i kosiarki, nagradzając szczeniaka za pozostawanie na posłaniu. To zapobiega próbom ścigania lub szczekania na przerażającego, hałaśliwego, poruszającego się potwora!

Jeśli mieszkasz w domu z niemowlętami i małymi dziećmi bardzo ważne dla twojego szczenięcia jest, aby nauczyło się, że wydawane przez nie odgłosy również są normalne. Dozuj je i kojarz pozytywnie.

Samochód

Jeśli masz dostęp do samochodu np. zaparkowanego na podjeździe, warto zadbać o to, żeby twoje szczenię było zadowolone z bycia w aucie. Zdecyduj, czy chcesz podróżować ze swoim szczenięciem w szelkach samochodowych przypiętych pasem bezpieczeństwa, w bagażniku, czy w klatce.

Jeśli planujesz używać klatki najpierw popracuj nad treningiem klatkowym w domu, aby szczeniak uwielbiał przebywać w klatce. Na początku podawaj swojemu szczenięciu posiłki w samochodzie z wyłączonym, a później z uruchomionym silnikiem. Następnie pracuj nad karmieniem szczeniaka, siedząc na siedzeniu przed szczeniakiem. Upewnij się, że chętnie pozostaje w samochodzie z uruchomionym silnikiem, zanim wybierzecie się na przejażdżkę. Jak zawsze ważne jest, aby szczeniak był szczęśliwy i zrelaksowany podczas tego doświadczenia. Możesz pomóc mu to osiągnąć, podając, gdy jest w samochodzie, smacznego gryzaka lub zabawkę wypełnioną jedzeniem, na przykład Kong.

Interakcje z ludźmi i psami

Jeśli szczeniak nie jest jeszcze zaszczepiony a masz ogród i sąsiadów przyjaznych psom, możesz z nimi porozmawiać przez ogrodzenie w bezpiecznej odległości, tak aby maluch zobaczył ich i usłyszał, ale nie wchodził z nimi fizycznie w interakcje. Podczas rozmowy z sąsiadami możesz bawić się z psiakiem lub dać mu coś smacznego do żucia. Pomoże mu to być zrelaksowanym, a także zmniejszy potencjał do frustrowania się tym, że nie może wejść w bezpośrednią interakcję z ludźmi.  Pamiętaj, aby nie przytłoczyć szczeniaka. Lepiej mniej kontaktów a dobrych niż dużo a byle jakich. Dotyczy to również interakcji z innymi czworonogami. Warto zacząć od planowych spotkań z odpowiednio dobranymi psami, tak aby szczeniak miał zarówno możliwość pobawić się jak i spokojnie pospacerować w towarzystwie zrównoważonych kompanów.

Sztuczne brody, okulary, duże płaszcze, parasole, wełniane czapki i szaliki, laski, okulary przeciwsłoneczne, długie spódnice, kaski… kiedy nie możesz gościć gości ani zabrać swojego szczeniaka tam, gdzie spotykałby różnych ludzi, bądź pomysłowy i przebieraj się.

Pamiętaj, aby maluch był szczęśliwy i zrelaksowany, spotykając Cię w różnych strojach. Jeśli wydaje się być zaniepokojony, powinieneś natychmiast usunąć przebranie, przerwać ćwiczenia i pozwolić szczeniakowi uspokoić się. Możesz upuścić kilka smakołyków na podłogę lub ulubioną zabawkę i poczekać, aż szczenię dotrze do nich w swoim tempie i zajmie się nimi.

Nowości

Przyzwyczajaj szczeniaka do różnych przedmiotów i powierzchni. Codziennie przedstawiaj swojemu pupilowi coś nowego, co pomoże mu zbudować odporność i ciekawość wobec nowości. Urządź nalot na swój strych lub garaż w poszukiwaniu niezwykłych przedmiotów a nawet przedmiotów codziennego użytku. Wywróć przedmiot do góry nogami lub umieść go poza normalnym kontekstem w pokoju lub ogrodzie, a następnie daj szczeniakowi dostęp do miejsca, w którym znajduje się obiekt. Zostań z maluchem, ale nie zbliżaj się do przedmiotu i pozwól psu podejść i zbadać go w swoim tempie. Staraj się nie namawiać szczeniaka do eksploracji przedmiotu. Pozwól mu wycofać się do ciebie lub jego bezpiecznego miejsca, jeśli będzie miał taką potrzebę.

Bardzo ważna dla rozwoju szczeniąt jest percepcja oraz świadomość pozycji i ruchu ciała. Praca nad kontrolą sensoryczną i świadomością ciała wydaje się zwiększać pewność siebie psów i jest czymś, nad czym można pracować w domu lub ogrodzie.

Stwórz bezpieczne tory przeszkód, jak deska umieszczona na podłodze, kije leżące na ziemi, różne powierzchnie, takie jak folia bąbelkowa, plandeka, resztki dywanów, wycieraczki położone do góry nogami itp. Spacerowanie po nich, powolne lawirowanie, skręcanie, wchodzenie na i siadanie, stanie, kładzenie się na tych podłożach pomoże zwiększyć szczeniakowi świadomość jego ciała i wprowadzi go do świata różnych powierzchni, z którymi może zetknąć się w dalszym życiu.

Upewnij się, że wszystkie powierzchnie są bezpieczne dla malucha. Zostaw go, aby z własnej inicjatywy badał różne przedmioty. Gdy oswoi się z ich obecnością, możesz położyć na nich trochę jedzenia, aby zachęcić szczeniaka do chodzenia po różnych teksturach.

Manipulacja i pielęgnacja

Przyzwyczajaj swoje szczenię do manipulacji przy nim, do dotykania go, suszenia ręcznikiem i pielęgnacji. Upewnij się, że szczeniak pozostaje spokojny i zrelaksowany i często nagradzaj go, gdy w krótkich sesjach przyzwyczajasz go do tych procedur. Jeśli maluch próbuje złapać pyskiem twoją dłoń lub szczotkę, po prostu spokojnie wycofaj rękę. Zaaranżuj wszystko tak, aby szczeniak odniósł sukces, dostarczając mu np. coś do wylizywania, aby zatrzymać go w miejscu i zająć oraz pomóc w tworzeniu pozytywnego skojarzenia z manipulacją.

Zacznij od naprawdę delikatnego głaskania, a potem stopniowo przejdź np. do szczotkowania. Możesz też, w taki sam sposób, wprowadzić przytrzymywanie i postępowanie towarzyszące procedurom zdrowotnym, takim jak mycie zębów, zaglądanie w oczy i uszy, otwieranie pyska i dotykanie łap. Nawet jeśli jesteś w domu i masz więcej czasu, pamiętaj, że manipulowanie powinno odbywać się w krótkich, częstych sesjach a nie przez długi czas. Ważne jest również, aby nie być zbyt intensywnym i przestać, jeśli szczeniak wykazuje oznaki przytłoczenia lub niepokoju. 

Nauka

Ucz szczeniaka tego, czego będziesz od niego oczekiwał, gdy będzie dorosły.

Możesz go wyszkolić w zakresie komend słownych za pomocą smakołyków uczęszczając do szkoły dla psów. Pamiętaj, że nie chodzi tylko o trening posłuszeństwa, a o wychowanie dobrze ułożonego, pewnego siebie i towarzyskiego psa. Mając na uwadze zdrowy rozwój szczeniaka nie należy prowadzić treningu obejmującego korekty fizyczne np. pchania tyłu szczeniaka do pozycji siedzącej. Nie używaj jakichkolwiek form awersyjnych pomocy treningowych, takich jak puszki z monetami, pistolety wodne itp., a także głośnej korekty słownej nawet jeśli korzystasz jednocześnie z nagród. Pamiętaj, że karanie nie uczy właściwego zachowania, może jedynie stłumić niepożądane zachowanie, ale także alternatywne właściwe zachowania. Dodatkowo karanie psa ma wiele efektów ubocznych. Może wywoływać niepokój, niepewność, nieufność, frustrację i agresję. Karanie wzmaga lęk i redukuje sygnały grożące w agresji.

Budowanie relacji z psem

Oprócz potrzeby odpowiedniej socjalizacji i habituacji wczesne miesiące życia są również kluczowe dla nawiązania dobrych relacji między tobą a twoim szczeniakiem. Świat jest bardzo skomplikowany. Ustalenie jasnych zasad i wyznaczenie granic pomoże psu, nie tylko odnaleźć swoje miejsce, ale również dobrze się rozwijać.

Być konsekwentny i staraj się, aby interakcje ze szczeniakiem przebiegały w sposób, który pozwala mu nauczyć się przewidywać, co zamierzasz zrobić i czego oczekujesz. Unikaj wszelkich interakcji, które szczeniak może uznać za nieprzyjemne np.: krzyczenia na niego, używania rzeczy takich jak pistolety wodne lub grzechoczące puszki. Korzystaj w zamian z tego co twój szczeniak uważa za nagradzające, np. ze smakołyków lub zabawy. Jest to bardzo ważne dla rozwoju prawidłowej więzi. Jeśli Twój szczeniak wykazuje objawy strachu, nie powinieneś go ignorować. Spokojnie zwróć na niego uwagę, bądź dla niego wsparciem i jeśli to możliwe pokaż mu poprzez własne zachowanie - radosny głos i swobodne ruchy, że tak naprawdę nie ma się czego bać. Jednak nie zmuszaj szczeniaka, aby zaangażował się w aktywność lub interakcję. Zamiast tego pozwól mu robić rzeczy we własnym tempie.

Prawidłowa więź tworzy się, gdy pies wie, że może liczyć na opiekuna, ale ma odwagę podejmować wyzwania. Warto zachęcać czworonoga do samodzielności i proponować mu wyzwania dostosowane do jego możliwości, czyli żeby było fajnie i się udawało. Poczucie sukcesu daje pewność siebie.

Zdobywanie jedzenia, gryzienie i żucie

Wśród codziennych zajęć psa nie powinno zabraknąć różnych form zdobywania jedzenia. Większość psów chętniej angażuje się w jedzenie, jeśli do jego zdobycia musi użyć nosa. Węszenie uaktywnia ośrodek przyjemności, część psiego mózgu, która odpowiada za to, że poszukiwanie jedzenia jest ekscytujące i przyjemne. Dzięki takim samonagradzającym, niezależnym od opiekuna aktywnościom, możemy sprawić, że pies będzie zadowolony z przebywania we własnym towarzystwie. Dzięki nim bycie samemu może stać się dla psa pozytywnym doświadczeniem. Zawsze jednak upewnij się, że wszystko, co twój pies rozpracowuje, jest bezpieczne. Szczególnie jeśli nie jest nadzorowany.

Gryzienie, lizanie i żucie to nie tylko przyjemność, czynności te mogą także przyczynić się do zmniejszenia pobudzenia emocjonalnego i pomóc psu uspokoić się. Tego typu aktywności możesz wykorzystać także, aby pomóc swojemu psu zużyć nadmiar energii.

Autor artykułu:

Lek. wet Alksandra Słyk-Przeździeckm
Behawiorysta COAPE
Trener Szkolenia Psów

Zobacz powiązane artykuły:

PIERWSZA POMC DLA PSA, KTÓREGO PRZERAŻA SAMOTNOŚĆ LUB ROZŁĄKA

JAK NAUCZYĆ PSA ZOSTAWAĆ SAMEMU W DOMU?

JAK PRZYZWYCZAIĆ PSA DO SAMOCHODU?

CZYM SĄ PRZEDSZKOLA DLA ZWIERZĄT?

JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO PRZYJĘCIA DO DOMU SZCZENIAKA?

CZY ADOPCJA ZWIERZAKA ZE SCHRONISKA TO DOBRY POMYSŁ?

CZYM ŻYWIĆ OSIEROCONE SZCZENIĘ?